محبــوبه عشــوریان | آموزش صنایع دستی

خراطی چوب

خراطی عبارت از هنر تراش و شکل بخشیدن و صاف و صیقل کردن چوب در اثر حرکت دورانی دستگاه خراطی، تولید محصولاتی نظیر عصا نی و بدنه قليان، مهره هاي شطرنج قندان، شانه چوبی، پایه آباژور ،چوب رختی، وردنه، پایه میل و میز و موضوع هنر خراطی است.

خراطی از صنایع کهن و هنرهای پرپيشينه ای کشورمان است و در حال حاضر، در مناطقی از کشورمان که چوب، مهمترین و عمده‌ترین ماده اولیه این هنر- صنعت پیدا می‌شود. رایج است از جمله مراکز مهم تولیدات محصولات خراطی چوب می‌توان به رشت، ارومیه، سقز، دزفول، ساری، سنندج، اردبیل، تبریز و تهران اشاره کرد.

ضمن آنکه باید گفته شود در برخی از مناطق کشورمان چوب های محلی خاصی هم مصرف می شود. از جمله در دزفول نوعی چوب محلی به نام جغ و در ایرانشهر، چوب کهور که در زمره ی درختان بومی منطقه است، مورد استفاده ی خراطان قرار می گیرد. افزون بر چوب، دیگر مواد اولیه ی خراطی را سریشم، لاک، الکل، کیلر و لاک سلولزی تشکیل می دهد. ابزار کار خراطان شامل دستگاه خراطی سنتی یا برقی، سوهان، چاقو، تیشه، مته ی دستی، چکش، گیره، انواع مغار دسته بلند، انبر دست، اره و...است.برای ساخت فراورده های چوبی خراطی.

برای ساخت فرآورده‌های چوبی خراطی مراحل مختلف و متعددی طی می‌شود که به ترتیب عبارت است از:

- انتخاب نوع چوب در ارتباط با محصولات تولیدی

-برش چوب به وسیله اره نواری و استفاده از اره برای آنکه چوب تقریباً به اندازه مورد نیاز برای شیبی که ساخت آن مورد نظر است درآيد.

- بستن چوب بریده شده به دستگاه خراطی و گرد کردن آن و یا اصطلاحا به صورت نیمه کاره درآوردن به صورت نیمه کاره درآوردن آن.

- چنانچه تولید محصولی توخالی مورد نظر باشد كار نیمه کاره را به وسیله سه نظام به دستگاه خراطی می‌بندند و توی آن را خالی می‌کنند.

- تکمیل کار نیمه کاره و پرداخت قسمت خارجی آن توسط مغول در حال حرکت دورانی دستگاه خراطی -و سپس سمباده و نیز کیلر کاری محصول

پس از انجام اين مرحله ، محصول ،براي عرضه آماده است .

در یک کار خوب خراطی باید :

-سطوح کار صاف و صیقل باشد و تعادل و تقارن در آنها رعایت شده باشد

-بر روی چوب مورد استفاده در خراطی موم یا شیره چوب نباشد

-اگر برای نگهداری و تغییر رنگ آثار خراطی از موادی همچون کیلر، سیلر، تیتر، پلی استر و ... استفاده شود . اين مواد برای باید رنگ طبیعی چوب را داشته باشد زیرا آثار خراطی معمولاً در معرض اصطکاک قرار دارد.

- ماده با رنگ اضافی بر روی چوب دیده نشود