محبــوبه عشــوریان | آموزش صنایع دستی

طلاكوبي روي فولاد

طلاكوبي يكي از شيوه هاي تزيين اشياء و آثار فولادي است كه امروزه درشهرهاي اصفهان و تهران رواج دارد . از فولاد علاوه بر افزارهاي معمولي، علم هم ساخته مي شود كه مي دانيم آن را پيشاپيش صف عزاداران به ويژه درمراسم سوگواري سالار شهيدان حضرت امام حسين (ع)حركت مي دهند. علم افزون بر تيغه هاي فولادي معمولاً داراي پيكره هايي از برخي از پرندگان و حيوانات ديگر و نيز گلدان، قوطي و شمعدان است كه تمامي آن ها به ميله اي كه قاب برآن تكيه دارد، متصل است وبر روي تيغه هاي عَلم و به ويژه تيغه ي وسط كه از ساير تيغه ها بلندتر است ، اسماء مباركه طلاكوبي مي شود.

درحال حاضر طلاكوبي بر روي پيكره هاي پرندگان و حيوانات نظيرطاووس، كبوتر، آهو، شير و ... نيز صورت مي گيرد.براي انجام كار طلاكوبي، جاهايي را كه مي خواهند طلاكوبي كنند،مشخص كرده و آن را باكارد مخصوص طلاكوبي، كه كوتاه و تيز است ، زبر مي كنند، سپس مفتول طلايي (و يا درمواردي نقره اي ) بسيار نازكي را روي سطح زير جا مي دهند، آن گاه با چكش طلاكوبي، سطح زبر را مي كوبند و سرانجام ان را جلا مي دهند و هرگونه ناهمواري ان را از ميان مي برند.پس ازطي اين مراحل، محصول اماده ي ارايه به متقاضيان است .

براي ارزيابي يك اثر طلاكوبي روي فولاد، نكات ذيل مدنظر قرار مي گيرد:

1.زيرساخت (پيكره يا تيغه هر مورد ديگر) مي بايست از كيفيت مناسب برخوردار باشد. قالب گيري مناسب، سوهان كاري و پرداخت هنرمندانه و با دقت برارزش كار مي افزايد .

2 . هرچه طرح ها و نقوش به كارگرفته شده با خطوط مورد استفاده در روي بدنه كه با كارد مخصوص طلاكوبي بر روي بدنه ايجاد و با مفتول يا آب طلا پرشود، ظريف، ابتكاري و هنرمندانه انتخاب شود بركيفيت كار مي افزايد.

3.پرداخت نهايي محصول طلاكوبي كه با مفتول انجام مي شود. از اهميت خاصي برخوردار است و بديهي است كه وجود هرنوع ناهمواري پس از جلا از ارزش محصول مي كاهد.

مليله كاري

سابقه ي مليله كاري درايران، لااقل به دوره ي هخامنشي (550 تا 230 ق.م)مي رسد مليله عبارتست از مفتول هاي باريكي به طور عمده ازطلا يا نقره كه از ان نگاره و طرح و نقش ساخته مي شودو بر روي قالبي كه اطراف آن با موم پوشش داده شده است به هم اتصال و لحيم مي شود تا ظرف يا شيء مورد نظر – كاسه، بشقات، سيمي، زيورآلات و ... براساس فرم مورد نظر ساخته مي شود .بديهي است قسمتهايي از كار مثلاً پايه ي كاسه، دستگيره و پايه ي انگاره و... را بايد به صورت ريختگي آماده كنند.

مراكز مهم مليله كاري شهرهاي زنجان، اصفهان ،تبريز ، تهران و اردبيل است.

دررابطه با تشخيص يك اثرمليله ي خوب و با ارزش هنري رعايت نكات ذيل ضروري است.

-عيار طلا با نقره ي مصرفي بايد حداكثر انتخاب شود و جز براي قسمتهايي ريختگي (نظير پايه ي ظروف و دسته ي آنها )بايد داراي بالاترين عيار ممكن باشد.

-هرچه نگارها مفصل تر بوده و با جزئيات بيشتري همراه باشد و ضمناً از طرح هاي ابتكاري جديدي درساخت مليله استفاده شود، ارزش كاربالاترمي رود.

-قسمت هاي لحيم كاري شده بايد به گونه اي پرداخت و پوليش شود كه قابل رويت نباشد.

-محصولات مليله بايد داراي تقارن و تعادل كافي بوده و اصول زيبايي شناسي ودر آن ها مدنظر قرارگرفته باشد.

- بايد به روش هاي مختلف مثلاً ايزوله كردن ، از اكسيد شدن تدريجي (نقره به كار رفته درساخت مليله )و بريدگي رنگ محصولات مليله كه به مرور زمان حاصل مي شود، جلوگيري كرد. توضيح آن كه ايزوله كردن باعث عدم واكنش اكسيداسيون نقره مي شود.

قلم زنی

یکی از ظرایف صنایع دستی ایران، بر روی انواع فلزات و آلیاژ‌ها که سابقه اي بسیار طولانی دارد و لااقل از دوره ساسانی می‌توان نمونه‌های با ارزش آن را حتی در موزه‌های داخل کشور هم مشاهده کرد.

قلمزنی هنر نفر (کندن) نقوش بر سطح اشیای فلزی است. در تعریف دیگری نیز می‌توان گفت که قلم زنی عبارت است از هنر تراشیدن و ایجاد نقوش عمیق مفصل‌تر، با فرورفتگی و طبعاً برجستگی در سطح کار که حاصل استفاده استاد قلمزن از قلم‌های فولادی مختلف و متعدد بوده و در پشت کار نیز از اثر قلم‌ها دیده می‌شود. از این رو ضرورت دارد تا داخل یا پشت کار و بر حسب ضرورت در قلم‌زنی از نوع جُنده کاری پشت و روي كار قير گرفته شود. قلمزني به صورت ساده ، مشبك، برجسته تري و جُنده كاري صورت پذیرد و هرچه طرح جدیدتر و حاوي ریزه کاری بیشتری بوده و با ظرافت و هنری به اجرا درآید ارزش کار را بالاتر می‌برد.

در قلمزنی از وسایلی استفاده می‌شود که به طور عمده عبارت است از:

1.انواع قلم‌هاكه گاه تعدادشان به ۱۴۰ یا بیشتر نیز می‌رسد

2- پرگار (در اندازه‌های مختلف)

3- چکش

4-متر

5-قیچی

6-دستگاه ذوب قیر

در پایان قلمکار قلم زمین ای را به وسیله حرارت از محصول جدا کرده و باقی مانده آن را بر بدنه ظرف را نیز توسط نفت پاک می‌کند. سپس عملیات تکمیلی همچون اتصال قطعات در صورت لزوم و اینکه شی چند تکه باشد لحیم کاری، پرداخت کاری و سیاه کاری جهت بیشتر نمایاندن نگاره‌ها و نقوش انجام می‌شود .

قلم زنی بر روی فلز افزودن بر شهر اصفهان قطب صنایع دستی ایران در شهرهای شیراز، تهران، تبریز و کرمانشاه و طبس انجام می‌شود. برخی از آثار قلم زنان ایرانی در سطح جهان نظیر و همتا ندارد.

در ارزیابی و کارشناسی آثارانواع قلم زنی توجه به نقاط زیر ضروری است.

درمورد قلمزني و قلمزني برجسته :

1.از آنجا كه زيرساخت مناسب و با كيفيت شرط اصلي براي انجام و ارايه ي يك كار قلمزني با كيفيت بالاي هنري است، لذا زيرساخت انتخابي براي قلمزني مي بايست كاملاً بي عيب و نقص بوده ،داراي ناخالصي نباشد و فاقد خلل و فرج و عيوب مشهود و حتي نامشهود (با چشم غيرمسلح )باشد.

2. استفاده از قلم هاي معمولي و رايج و نيز قلم هايي كه داراي نقوش ساده و درشت است.از ارزش كار قلمزني مي كاهدو لذا هرچه طرح ها و نقوش جديد و ابتكاري بوده و از قلم هايي كه توسط خود هنرمند ساخته مي شود. دركار قلمزني استفاده شود و نيز هرچه اين قلم ها ظريف و نقوش با ظرافت همراه باشد برارزش كار افزوده ميشود استفاده از طرح هاي صورت و چهره و نيز استفاده از خط و همچنين اينكه اثر قلمزني داراي سطوح كاري مختلف و متعدد باشد برارزش اعتبار كار مي افزايد.

3. عمليات تكميلي كار قلمزني نظير واكس كاري، پوليش و... نيز همانند كار قلمزني از اهميت برخوردار است .لذا واكس كاري بي نقص و پوليش صحيح كار نيز بر ارزش يك اثرقلمزني مي افزايد.

4.هرچه طرح ها و نقوش قلمزني شده مفصل تر بوده با جزئيات بيشتري همراه باشد و ضمنا‌ً سطح يا سطوح بيشتري از داخل و خارج كار را دربرگيرد، برا رزش كار افزوده مي شود.

5.درمورد اثار قلمزني كه داراي چند قطعه باشد (مانند سنگاب ها،‌قنديل ها و ...)بايد دقت كافي درپيش بيني اتصال صحيح و بي عيب و نقص قطعات به عمل ايد.

6.بديهي است كه يك اثر قلمزني بايد از تقارن و تعادل و تناسب مطلوب برخوردار باشد كه بخش مهمي از اين نكته به موضوع زيرساخت و دقت كافي درزمينه ي تهيه ان برمي گردد.

 

حکاکی

حکاکی روی فلز عبارت است از هنر خراشیدن و ایجاد نگاره و نقوش سطحی و کم عمق بر روی فلز که به طور معمول با ابزار ساده و خراشیده بدون ضرورت استفاده از قیر در پشت کار و استفاده از قلم‌های مختلف به خاطر سطحی بودن نقوش انجام می‌پذیرد و لذا اثر قلم با وسایل نوک تیز و خراشیده در پشت کار حکاکی شده دیده نمی‌شود این هنر امروزه در شهرهای اصفهان که مرکز اصلی هنرهای مرتبط با فلز در ایران است تبریز، زنجان و تهران رواج دارد.

حکاکی بر روی ظروف اشیاء مختلف همچون سینی، جام، پارچ، گلدان و ... صورت می‌پذیرد و زیرساخت ممکن است از جنس نقره، مس و برنج انتخاب شود.

در مورد حکاکی

1-هرچه طرح اجرایی با ظرافت بیشتری همراه بوده و هنرمند جزئیات افزون‌تری در کار حکاکی پرداخته باشد ارزش کار بالاتر مي رود.

2- استفاده از طرح‌ها و نقوش جدید و ابتکاری به ویژه استفاده از طرح‌های صورت و نگارگری در ه کار حکاکی اعتبار بیشتری می‌بخشد.

3- نداشتن تکرار در طرح‌ها و نقوش ارزش کار را بالاتر می‌برد.

۴- اجرای دقیق طرح و نقش در فضای کاری مشخص شده برای حکاکی از اهمیت زیادی برخوردار است.

۵- اگرچه نوع مواد اولیه زیرساخت (به ویژه اگر از فلزات گرانبها باشد) ارزش کار را بالا مي برد، اما ارزش واقعي كار به ظرافت كار حكاكي و اجراي هنرمندانه طرح ها و نقوش برسطح كار مربوط ميشود.

6.چنانچه براي گوياتر ساختن طرح ها و نقوش، استفاده از دوده يا واكس مخصوص ضرورت يابد، مي بايست اين كار با دقت كافي و بدون انكه به مرور زمان اثر دوده يا واكس از بين برود و يا اثر ان درتماس با دست مشاهده شود، صورت پذيرد.

 

دواتگری به تهیه زیرساخت برای انجام هنرهای دیگر بر روی فلز (حکاکی، قلمزنی، میناکاری طلاکوبی و...) و یا انجام چکش کاری بر روی فلزاتی همچون مس و برنج که می‌تواند مستقیماً کاربرد داشته و مورد استفاده قرار گیرد، اطلاق می‌شود. فراموش نکنیم که تا حدود نیم قرن پیش و شاید هم کمتر سرویس‌های مسی ،بخشی از جهیزیه دختر خانم‌های ایرانی را تشکیل می‌داد و امروز هم می‌دانیم که خوشمزه‌ترین غذاها در سرویس‌های مسی طبخ می‌شود.

دواتگری، امروز هم از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار است چرا که هنرمند فلزکار در صورت قادر به ارائه هنر خود بر روی زیر ساخت است که آن زیرساخت توسط توسط دواتگری خیره و ممتاز آماده شده باشد.

در مورد زیرساخت‌ها ساده محصولات فلزی یا محصولات تولید شده از آلیاژ‌ها همچون برنج مس و روی، مفرغ، مس و قلع، ورشو ،مس و نیکل و روی )باید موارد زیر را مد نظر قرار داد.

-درتهيه ي زيرساخت ها محصولات ساده فلزي (كه بر روي آنها حكاكي ، قلمزني، و ... . نمي شود) باید باید توجه داشت که استفاده از مواد اولیه مرغوب شرط اصلی بوده و ورقه یا گردوی فلزی مورد استفاده باید عاری از هرگونه ضایعات و ناصافی بوده و ضمناً مواد ناخالص همواره نیز در حداقل ممکن باشد. در مورد آلیاژ‌ها مثلاً در مورد آلیاژ‌ها مثلاً در مورد آلیاژ برنج( که از مس و روی به دست می‌آید) مفرغ (که از مس و قلع حاصل می‌شود) و نیز آلیاژ ورشو (که از مس نیکل و روی حاصل می‌آید) نیز ضرورت رعایت درصدهای مناسب از دو یا چند فلز مورد لزوم امری جدی است.

- زیرساخت‌ها با محصولات ساده فلزی باید، حتماً به طریقه چکش کاری ساخته و پرداخته شده باشد و اکثر ضربات چکش بر روی قسمت‌های مختلف بدنه نیز باید به وضوح دیده شود محصولات ساده فلزی که به شیوه ي پرسی فراهم می‌آید. در مجموعه صنایع دستی فلزی قرار نمی‌گیرد.

- بدنه‌ها و زیرساخت‌ها باید دارای سطحی صاف و صیقلی بوده و نباید بر روی آنها اثرات جوشکاری لحیم کاری، ونيز اتصالات به صورت مشهود موجود باشد.

- وجود تعادل، تقارن و ایستایی کافی دستور و بدنه امری حتمی است.

- در تولید محصولات هرچه از فلز گرانبهاتر یا آلیاژ مرغوب‌تر و با مواد اولیه با کیفیت مطلوب‌تر استفاده شده باشد ارزش و کیفیت کار بالاتر می‌رود.

- از آنجا که چکش کاری و تهیه زیر کار مناسب، حرفه‌ای کاملاً هنری است لذا بخش مهمی از ارزش کیفیت و قیمت نیز به کار هنرمندانه ي هنرمند چکش کار و ظرافت کاری و مهارت او برمی‌گردد. وجود ضربات ظریف هنرمندانه و کیفیت مطلوب محصول با زیرساخت نشان از ارزش هنری كار دارد.

فلز

صنایعدستی فلزی در دوران سلجوقی و صفوی و حتی در دوران معاصر توسط فلزکاران هنرمند ایرانی ساخته شده و هم اکنون زیست بخش گنجینه‌های هنری بوده و یا توسط مجموعه داران آثار هنری نگهداري مي شود موید این ادعاست.

در طول تاریخ هنر ایران، آثار هنری فلزی به طور عمده از طلا ،نقره، مس، برنج و مفرغ ساخته شده است اما ایرانیان هنرمند از آهن و فولاد و رشد روی و ... هر نوع فلزی و آلیاژی که امکان بروز ذوق و خلاقیت خود را برای تولید آثار می‌پنداشتند، استفاده بایسته‌ای داشته‌اند.

 

 

هنرهای مرتبط با فلز به طور عمده عبارت است: از دواتگري، حكاكي، انواع قلم ، مليله كاري،میناکاری، طلاکوبی روی فولاد، فيروزه كوبي، مس کوبی ،نقره کوبی، قفل سازی، ساخت اسلحه‌های سرد ،ساخت اسلحه‌های گرم، زیورآلات و زينت آلات فلزی و ضريح سازی که در این سایت به اختصار به توضیح هنرهای مذکور پرداخته می‌شود.

آزاد

چوب درخت آزاد، چوبی نیمه سخت، نیمه سنگین، نسبتا راست تار بوده و قابلیت تورق دارد و وزن مخصوص آن حدود 0.75 تا 0.80 است.

چوب آزاد، اگر چه نقش و نگار مشخص ندارد ولی در برش های آن به علت درخشندگی و زیبایی رنگ آن که مانند برش ملج ریز بافت طلایی است، جلوه شکوه خاصی وجود دارد. کار با آن آسان است و از دوام خوبی برخوردارد است. چوب آزاد قابلیت میخ خوری ندارد. از این نوع چوب در ساخت آثار چوبی از جمله معرق کاری استفاده می شود.

توت سفید

این چوب بدون بو و طعم و سخت سنگین بوده و دارای الیاف موازی است.چوب توت سفید، درخشان است، همچنین به ویژه در تماس با خاک دوام زیادی دارد و به سختی شکاف بر می دارد.چوب برونی توت سفید، زرد روشن و چوب درون آن درخشان متمایل به قهوه ای است و به تدریج به رنگ قهوه ای متمایل به سرخ تغیر می یابد.از چوب توت سفید برای تهیه ی ابزار چوبی منزل، معرق کاری و خاتم سازی استفاده می شود.ضمن آنکه چوب توت سفید مناسب ترین چوب برای ساخت سه تار است.

عرعر

در مناطق خشک ایران قابل رویش می باشد.دوایر سالانه مشخص دارد. چوب برون آن دارای انعطاف می باشد و به سختی شکاف می خورد. درخشانی زیبایی دارد و لاک الکل را به خوبی می پذیرد. رنگ این چوب هم خاکستری هم سفید مایل به لیمویی است. رگه ها و لکه های سیاه دارد که به به این نوع عرعر پرمگسی هم می گویند.

در هنر معرق برای بدن حیوانات، طبیعت بی جان، زمین و دیوار استفاده می شود.

 

پسته 

چوبی بسیار محکم و دارای الیافی ظریف و ریز بافت است.چوب برون این درخت، سفید تا زرد روشن و چوب درون آن قهوه ای کمرنگ تا قهوه ای مایل با زرد و همراه خطوط زرد و تیره ی زیباست و گاهأ توناژ رنگ صورتی تا قرمز دارد.این چوب فاقد اهمیت تجاری بوده و فقط در تهیه ی ادوات زینتی، منبت کاری، معرقکاری و ساخت وسایل چوبی منزل قابل استفاده است.

نراد(روسی)

واژه ی چوب روسی در بازار چوب ایران به هرنوع چوب سفید رنگ وارداتی از روسیه تلقی می شود و کاربرد آن هم چندان تفاوتی نمی کند در حالی که این چوب سفید خود شامل گونه های کاملا متفاوت چون؛ نراد،نوئل و انواع کاج ها می باشد. همچنان که گفته شد یکی از گونه های چوبی که به چوب روسی معروف است نراد است. نراد در مرکز و شرق آسیا و در مرکز و جنوب اروپا و در شمال آمریکا می روید. ارتفاع این درختان به 20 تا40 متر و در آمریکا تا 70 متر می رسد.

این چوب فاقد چوب درون مشخص و به رنگ سفید مایل به قرمز، فاقد مجاری صمغی، راست تار، سبک، واکشیدگی و هم کشیدگی کم، ترک خوردگی کم هنگام خشک شدن، بسیار خشک کار، سنباده خوری خوب،میخ خوری و پیج خوری عالی است. اما با وجود تمام مزایا به راحتی در مقابل قارچ ها آسیب پذیر بوده که از استحکام آن می کاهد. حشرات نیز علاقه ی زیادی به لانه گزینی و تخم گذاری در آن دارند و باید توجه داشت که چوب ها دارای رگه ی قرمز به هنگام خشک شدن کاملا تاب بر می دارند.

این چوب به علت سبکی و ضریب الاستیته بالا از بهترین چوب ها برای اسکلت ساختمان هاست. الیاف بلند بلند و خمیر سفید آن در کاغذ سازی مصرف فراوان دارد. در ایران این چوب غالبا در صنایع مبلمان استفاده می شود.

سرو

سواحل دریای مدیترانه، ترکیه و ایران از جمله رویشگاه های طبیعی درخت زیبای سرو است که تنه ی آن تا10متر بلندی و قطرش به 80 سانتیمتر می رسد.رنگ چوب این نوع درخت که از جمله چوب های زمستانی و سوزنی برگ است، زرد و طلایی تا زرد مایل به قهوه ای بوده ولی چوب پاییزه آن کمی تیره است.

چوب سرو دارای وزن مخصوص 0.46 بوده و چوبی است بسیار کند رشد، همگن و معطر با بوی بسیار تند، سبک، نرم و همگن که رویه ی کار آن صاف،صیقلی و تمیز در می آید. این نوع چوب برای خراطی و پرداخت بسیار مناسب بوده و محکم و با دوام است.ضمنا مقاومت آن در برابر حشرات، قارچ ها و موریانه ها بسیار زیاد است.

از این چوب برای دکوراسیون، نماسازی ساختمان ها به ویژه در شمال ایران، و همان طور که گفته شد، برای ساخت نجاری و کارهای خراطی استفاده می کنند.

کیکُم

این چوب فاقد بو و طعم بوده و معمولا دارای الیافی ظریف و ریز باف و نسبتا سخت با درخشانی ساتنی زیباست که چوب برون آن سفید و چوب درون آن قهوه ای روشن یا سرخ روشن است.

نمونه هایی از این چوب دارای نقوش است.به ویژه ریشه ی آن که دارای بافت جوش دار زیبایی است.از چوب کیکم که دارای توانایی زیاد در نگهداری میخ است، در تهیه ی ابزار چوبی منزل، جعبه سازی، منبت کاری، معرق کاری و... استفاده می شود.

توسکای ییلاقی

این درخت در جنگل های طبیعی شمال ایران و اکثرا در بستر رودخانه ها از ارتفاعات پاییت تا ارتفاع 2000متر از سطح دریا می روید.بلندی این درخت که در لاهیجان سفید توسه نامیده می شود، در جنگل های ایران گاهی از 35متر متجاوز است و قطر تنه ی آن به 80 تا 110 سانتیمتر می رسد و بلندی تنه ی بدون شاخه ی آن نیز به 25متر بالغ می شود. تنه ی آن در ابتدا دارای سطح ناصاف و نامنظم است ولی به تدریج با بالا رفتن سن درخت، بی نظمی های تنه پر شده و به صورت استوانه ای و پر چوب در می آید.

وزن مخصوص چوب توسکای ییلاقی در حدود 0.54 بوده و رنگ چوب درون آن اختلاف چندانی با چوب برون ندارد و صورتی کدر است.توسکای ییلاقی چوبی سبک، نرم، راست تار، خوش کار،قابل تورق، با نقش ساده و بدون نقش و نگار مشخص، ریز بافت و مناسب برای روکش سازی است.گفتنی است که چوب توسکا نسبت به قارچ ها و بیماری ها چوب حساس است و نباید آن را مدت زیادی پس از بریدن در محیط مرطوب نگه داشت. از چوب توسکای ییلاقی در ساخت انواع فراورده های چوبی به ویژه برای قاب و جعبه های زیر ساخت خاتم استفاده می کنند.

 

 

توسکای قشلاقی

رویشگاه طبیعی این درخت، اروپا، آسیای غربی، قفقاز، خاور میانه و ارتفاعات پایین جنگل های شمال ایران است.بلندی تنه ی این درخت 12متر بوده و قطر تنه ی آن به 1متر می رسد و درون چوب با برون چوب آن اختلاف رنگ زیادی ندارد و رنگ صورتی کدر است.وزن مخصوص چوب توسکای قشلاقی 0.48 بوده و سبک، نرم، همگن، قابل تورق و راست تار است.ضمن آنکه کار با آن آسان و دوام آن کم است. البته دوام این نوع چوب در داخل آب زیاد بوده و رنگش در درون آب، به نارنجی مایل به زرد تبدیل می شود.از چوب توسکای قشلاقی علاوه بر روکش سازی و پوشش سطوح بزرگ، در صنایع تخته خرده چوب سازی،کاغذ سازی، تخته فیبر سازی، مقوا سازی، ققره ی کابل، قایق سازی و...استفاده می شود.این چوب یکی از چوب های مورد مصرف در منبت کاری نیز بوده است.

 

سازسازی سنتی

نظر به قابلیت انتقال خوب صوت در سازهای چوبی ساخت گونه‌های مختلفی از سازهای مورد استفاده در موسیقی ردیف و دستگاهی و موسیقی مقامی ایران با بهره‌گیری از چوب انجام می‌شود اصولاً استفاده از چوب‌های مختلف در ساخت آلات و ادوات موسیقی ایرانی انیس موسیقی سایر ملل پیشینه‌ای کهن دارد امروزه نیز چنین است و باید گفت برای هرگونه ساز باید از مناسب‌ترین چوب‌ها استفاده شود مثلاً برای سنتور و ویولن از چوب گردو و برای سه تار از چوب توت استفاده می‌شود گفتنی است که هنر ساز سازی معمولاً با انواعی از هنرهای مرتبط با چوب همچون نازک کاری مشبک منبت حاتم طراحی خراطی و غیره همراه است . هم چنین با توجه به آنکه در ساخت‌های سازها با مسئله آکوستیک یا «صوت خوب» مورد توجه باشد لذا یک سازنده ي ساز باید شخصاً با اکوستيك صوت آشنا باشد و یا از اطلاعات اسنادی مسلط به این خاصیت استفاده کند تا ساز علاوه بر زیبایی، خوش صدا هم باشد.

ساخت بسیاری از سازهای موسیقی سنتی ایران نظیر سنتور، تار، سه تار، ویلون و..... و نیز ساخت تعداد قابل ملاحظه یی از سازهای موسیقی مقامی مانند قیچك، رباب و.... در محدوده ی هنرهای مرتبط با چوب قرار می گیرد.

بدیهی است در زمنیه ی ساخت و ارایه ی هر ساز چند نکته ی اساسی مطرح است که عبارتند از:

- زیبایی کار

- کیفیت اثر هنری

- کیفیت مطلوب صدای ساز

از این رو هر هنرمند سازنده ی ساز باید از دقایق و ظرایف مربوط به سازشناسی در محدوده ی ساز ذی ربط آگاهی داشته باشد.

سازندگان سازهای سنتی کشورمان در سراسر کشور پراکنده هستند. گو اینکه هنرمندان کارگاه ساز سازی سازمان میراث فرهنگی کشور در تهران در مجموع، بالاترین تخصص را در زمینه ی ساخت انواع سازهای موسیقی سنتی و مقامی دارا هستند.